نقطه عطف منطقه پرواز ممنوع توجه به رابطه پدر-فرزندی است - مهسان بلاگ

به گزارش گروه فرهنگی خبرنگاران، زهرا حسین زاده ملکی دکتری تخصصی روان شناسی، روانشناس بالینی حوزه کودک و نوجوان در یادداشتی نگاهی روانشناختانه به فیلم منطقه پرواز ممنوع داشته است که در ادامه آن را با هم می خوانیم:

دوره نوجوانی معمولاً بازه ای است که در حوزه فراوری محتوا کم تر بدان پرداخته می شود و دلیل آن سختی فراهم نمودن محصولاتی متناسب برای این دوره سنی است؛ زیرا زمانی که محصولی فراوری می شود می بایست مخاطب آن محصول، از منظر خصوصیات، حساسیت ها، توانمندی های شناختی، تمایل ها، ارزش ها و... به خوبی شناخته شود و دوره نوجوانی از این لحاظ بازه ای است که با تنوعی از این ویژگی ها همراه می باشد و در نتیجه فرآیند مخاطب شناسی را به موضوعی پیچیده مبدل می سازد.

شایان توجه است که در ادامه، پس از شناسایی مخاطب، تبدیل داده های گردآوری شده به محصولی جالب توجه و در عین حال مفید، خود مستلزم هوشمندی گروه فراورینماینده و نیز بکارگیری امکاناتی است که مسلماً به آسانی میسر نخواهد شد. از این رو حتی با سرمایه گذاری زمان و هزینه، صرف شناخت مخاطب نخواهد توانست به محصول مطلوب منتج شود. به همین دلیل است که غالب محصولات فرهنگی مخاطب پسند یا رایج در کشور ما برای گروه سنی نوجوان، محصولات داخلی یا حداقل متناسب با ویژگی های فرهنگی مخاطب ایرانی نیستند.

فیلم منطقه پرواز ممنوع از جمله معدود محصولاتی است که توانسته است با وجود محدودیت امکانات موجود، دو فرآیند مخاطب شناسی و فراوری محتوای جذاب را با هم پیش ببرد. در این فیلم ماجراجویانه، مبتنی بر وقایع روزمره زندگی نوجوان در بازه زمانی کنونی روایتی خلق شده است که بر خلاف غالب محصولات رایج برای جذب مخاطب سراغ هنجارشکنی ها یا استفاده ازموضوعات زرد نرفته است و اتفاقا به نحوی غیرزننده محتوایی مفید را به مخاطب نوجوان خود تقدیم می نماید.

در حوزه مخاطب شناسی، دست اندرکاران این پروژه به خوبی با احتیاج اصلی نوجوانی که قهرمان پروری، ریسک پذیری و کوشش جهت کسب استقلال و دست یابی به هویت است آشنایی دارند؛ آن ها با تمرکز برعلاقه نوجوان به شخصیت های قهرمان و تمایل او به ریسک پذیری، در فرآیند روایت داستان کوشش نموده اند قهرمان هایی از جنس خود نوجوان با تمام کاستی ها و چالش های عادی آنان ترسیم نمایند تا بدین وسیله، راستا دستیابی به هویت را به خوبی روشن نموده و در عین حال حتی آن را از مؤلفه آشنای رایج فراتر برده و گسترش دهند؛ بدین صورت که این فیلم نه تنها به موضوع هویت می پردازد بلکه مؤلفه هایی از این مفهوم همچون هویت ملی و هویت علمی را نیز برجسته می سازد؛ بنابراین، راستا هویت بخشی را در عمل ترسیم می نماید.

به عنوان مثال، جالب توجه است که در فیلم بارها شاهد آن هستیم که نوجوانان فراتر از آنچه در تکالیف مدرسه موظف به انجام آن هستند به مطالعه در حوزه ای خاص می پردازند و یا دست به آزمون و خطا می زنند؛ حتی در شرایطی آنچنان توانمندی استدلال آن ها رشد یافته است و به درجه ای از استقلال دست یافته اند که حتی تشخیص می دهند که نرفتن به مدرسه گاهی بر رفتن به آن ارجحیت دارد. در واقع، فیلمنامه نویس و کارگردان این فیلم به خوبی می دانسته اند که کلیشه های رایج از تصویر فرزند یا دانش آموز خوبِ، تنها ویژگی های یک نوجوان منفعل است و به عنوان نمونه ای از مثال های واقعی، نوجوان در این فیلم دانش را فراتر از کسب نمره یا رعایت ضوابط مدرسه، بلکه مبتنی بر ویژگی های فرهنگی، در زندگی روزمره و با اهدافی متعالی بکار می بندد.

همچنین، در این فیلم ما صرفاً شاهد روایت داستانی از قهرمان های ذاتاً قهرمان، یا به طور اتفاقی قهرمان شده نیستیم، بلکه در سرتاسر فیلم به راستا شکل گیری ویژگی های قهرمان اشاره می نماید و این فرآیند، دقیقاً مبتنی بر شواهد پژوهشی در حوزه روان شناختی ارائه شده است؛ یعنی روایت داستان به خوبی به اهمیت رابطه مطلوب والد-فرزندی، که بستر لازم جهت شکل دهی غیرمستقیم و در عین حال صحیح این حد از رشدیافتگی است را برجسته ساخته است.

در این فیلم هر دو والد، در پرورش نوجوان ایفای نقش دارند؛ مادر به دلیل تفاوت جنسیتی با نوجوان از فرآیند فرزندپروری در این بازه حساس کنار گذاشته نشده است؛ در حقیقت، به خوبی همراهی و حمایت مادر در کنجکاوی ها و در عین حال نظارت او بر احساسات و رفتار نوجوان مشاهده می شود، مادر نه تنها در ماجراجویی فرزندش مشارکت می نماید بلکه در زمان مناسب به عواطف او نیز توجه دارد و مثلاً هنگامی که قرار است پدر برای مدتی از خانه دور باشد زمینه روانشناختی لازم برای این اطلاع رسانی را فراهم می سازد؛ یا در هنگامی که ممکن است فرزندش نگران وقوع حادثه ای برای پدر باشد نقش آرامش دهندگی خود را ایفا می نماید.

نقطه عطف این فیلم توجه به رابطه پدر-فرزندی است؛ رابطه ای که کم تر در رسانه و حتی پژوهش ها بدان پرداخته می شود؛ حقیقت آن است که در حال حاضر، افراد غالباً با مسیولیت های روانشناختی پدران کم تر یا با وضوح پایین تری آشنا هستند؛ غالب محتوای در دسترس، چه در حوزه محصولات فرهنگی و چه حاصل از انجام پژوهش ها، بارِ پرورش کودک را صرفاً متعلق به مادر می دانند و در نتیجه همین تصویر ناکامل نیز در رسانه ها منعکس می شود؛ حال آنکه با وجود اهمیت غیرقابل انکار تاثیرات مادر، نقش پدر به طور خاص با در نظر دریافت همه کاستی هایی که به دلیل محدودیت های زمانی و مسئولیت های شغلی برای پدران وجود دارد در این فیلم مورد توجه قرار گرفته است.

در این فیلم به زیبایی شاهد آن هستیم که رابطه مطلوب والد-فرزندی، نه صرفا در کمیت، بلکه در کیفیت وضوح دارد؛ و این کیفیت چنان اثرگذار است که حتی کاستی های کمیت زمانی را جبران می نماید. کیفیت رابطه پدر و پسر، چنان عمیق رقم خورده است که هرچند حضور پدر بسیار اندک است؛ اما اصول و ارزش های او در بستر رابطه ای مقتدرانه و در عین حال صمیمی در ذهن فرزندش نقش بسته و پدر الگویی است که نوجوان در هر شرایطی که مردد می شود برای انتخاب راه چاره مناسب، به اصول و ارزش های پدر خود رجوع می نماید و در نتیجه، پیروز می شود تا راه درست را تشخیص دهد؛ هرچند که راه درست به معنی راه آسان و یا عاری از هرگونه خطر نباشد.

شایان توجه است که در فیلم منطقه پرواز ممنوع، فراتر از گفت و گوهای رایج، که معمولاً وجهه نصیحت به خود می گیرد و غالباً بی اثر است، تصاویری از چگونگی ارتباط صحیح پدر با نوجوانش را به مشاهده می نشینیم؛ این فیلم راه چاره را صرفاً بیان نمی نماید بلکه در عمل آن را آموزش می دهد؛ بدین ترتیب که میبینیم پدر نه در غالب سخنران، بلکه در مقام یک همراه، آگاهانه با احتیاجهای نوجوانش پیش می رود؛ فرزندش را به تفریحی لذت بخش می برد، کنجکاوی او را برمی انگیزد، علاقه پسرش به سپری کردن زمان با هم سالان را به رسمیت می شمارد و در عین حال، اقتدار خود و آینده نگری اش را بکار می بندد و هرگز، حتی زمانی که از فرزندش دور است نظارت خود را بر او محدود نمی سازد و بدین سان، در زمان ماموریت که با دوری از خانه و خانواده رقم می خورد؛ نیز کسی را در محل زندگی برای تداوم امر برطرف احتیاجهای فرزندش در دسترس او قرار می دهد.

بنابراین، نشان دادن راستای عملی از چگونگی اجرای اصول روان شناختی فرزندپروری برای والدین در این فیلم، ویژگی قابل توجهی است که کم تر در محصولات داخلی بدان پرداخته می شود. علاوه بر این، از ویژگی های بومی فیلم منطقه پرواز ممنوع، جدا از اتفاقات روزمره جامعه ما همچون موضوع ماهواره، انرژی هسته ای، محیط زیست و ...که در روایت داستان به آن پرداخته می شود، فراتر رفتن از هویت ملی و پرداختن به مفهوم دنیا شهری بودن است که در فرهنگ ما معادل واژه امت در نظر گرفته می شود. در این فیلم مشاهده می شود که نوجوان ها فراتر از ملیت با یکدیگر همراه می شوند و کارِ درست را پیش می برند و این یکی بودن چنان عادی است که مخاطب تا زمانی که خانواده پسر متعلق به کشور افغانستان را نمی بیند، ممکن است متوجه وجود این تفاوت در ملیت ها نشود.

همچنین، در فیلم استفاده از شبکه های مجازی نفی نشده است بلکه راهبردهای بکارگیری مفید آن به صورتی غیرزننده در داستان جریان دارد؛ که اتفاقاً برخلاف تصور رایج بجای تخریب روابط والد-فرزندی یا به بیراهه بردن نوجوان، به عنوان ابزاری امروزی رسالت خود در تسهیل و تداوم رابطه را بر عهده دارد.

در انتها شایان ذکر است که در قضاوت جامع نسبت به فیلم محدودیت های آن نیز می بایست در نظر گرفته شود؛ از جمله معایب روان شناختی فیلم که می تواند در موارد آینده اصلاح شود، گسترش لحن غیرخشن تر و مودبانه شخصیت های مورد وثوق نوجوان مانند معلم و دیگر بزرگترهاست که بهتر است با دقت نظر بیش تری به آن توجه شود و نکته دیگر کاستی هایی در حوزه تخصصی مرتبط با سینما می باشد که دست اندکاران فیلم می بایست از اظهار نظر خبرگان این حیطه در این ارتباط بهره ببرند، اما به راستی، از منظر روان شناختی، این فیلم، محصولی مناسب برای نوجوانان و والدین آن هاست که جسارت آن در پرداختن به این گروه سنیِ مغفول مانده و سخت ستودنی است و فیلم به خوبی توانسته است به مفهوم هویت بخشی به معنای ارایه راه چاره و پاسخ گویی مناسب و منطقی به احتیاجهای متنوع نوجوان بپردازد به نحوی که هویت بخشی، در قالب اهمیت پیوندهای خانوادگی، اجتماعی و ملی انجام گرفته است، و در عین حال وظایف و نقش های افراد برجسته شده است، همچنین توانسته است فرهنگِ ما کیستیم و چگونه ما شدیم را تشریح نموده و پرورش احساس تعهد و مسئولیت در قبال ارزش ها و باورها را به شیوه ای عملی نشان دهد.

anti6.ir: آخرین خبر | اخبار و مقالات روز دنیا را اینجا بخوانید

aradbld.ir: مجله آراد | مجله تفریحی، سرگرمی و مسافرتی